ایران طی سالهای اخیر با کاهش چشمگیر بارشها و افزایش دما مواجه بوده است. این شرایط باعث شده منابع آبی سطحی و زیرزمینی تحت فشار بیسابقه قرار گیرند. بسیاری از رودخانهها و تالابها خشکیدهاند و سفرههای زیرزمینی با برداشت بیرویه به مرز فروپاشی نزدیک شدهاند.
بحران آب تنها به کمبود بارش محدود نمیشود؛ الگوی مصرف در بخش کشاورزی و شهری نیز سهم بزرگی در تشدید این وضعیت دارد. بیش از ۸۰ درصد منابع آبی کشور صرف کشاورزی میشود، آن هم با روشهای سنتی و کمبازده که هدررفت گسترده آب را به همراه دارد.
کمبود آب در ایران پیامدهای گستردهای بر زندگی مردم گذاشته است. مهاجرت از روستاها به شهرها به دلیل خشکسالی و نابودی زمینهای کشاورزی افزایش یافته و فشار بر کلانشهرها بیشتر شده است. در برخی مناطق، تنشهای اجتماعی بر سر دسترسی به آب آشامیدنی شکل گرفته و آیندهای نگرانکننده از درگیریهای محلی را ترسیم میکند.
از سوی دیگر، صنایع وابسته به آب نیز با مشکلات جدی روبهرو هستند. تولید برق آبی کاهش یافته، کارخانهها با محدودیت مصرف مواجهاند و هزینههای تأمین آب برای بخشهای مختلف اقتصاد بهطور چشمگیری افزایش یافته است. این روند میتواند رشد اقتصادی کشور را در سالهای آینده با مانع جدی روبهرو کند.
کارشناسان معتقدند که بحران آب در ایران بیش از آنکه ناشی از طبیعت باشد، نتیجه مدیریت ناکارآمد منابع است. نبود برنامهریزی بلندمدت، اجرای پروژههای انتقال آب بدون ارزیابی دقیق و فقدان سیاستهای جدی برای اصلاح الگوی مصرف، شرایط را پیچیدهتر کرده است.
راهکارهایی همچون توسعه فناوریهای نوین آبیاری، بازچرخانی آب در صنایع، کاهش هدررفت در شبکههای شهری و فرهنگسازی عمومی میتواند بخشی از این بحران را کنترل کند. اما بدون اراده سیاسی و اجتماعی قوی، این اقدامات به نتیجه نخواهد رسید.
آیندهای پرچالش
اگر روند کنونی ادامه یابد، ایران در دهههای آینده با بحرانهای شدیدتر مواجه خواهد شد. کاهش بارشها، افزایش جمعیت و تداوم مصرف بیرویه، منابع آبی کشور را به نقطهای غیرقابل بازگشت خواهد رساند. این وضعیت نهتنها امنیت غذایی و اقتصادی، بلکه ثبات اجتماعی و سیاسی را نیز تهدید میکند.
بحران آب در ایران دیگر یک موضوع تخصصی نیست؛ این بحران به مسئلهای ملی تبدیل شده که نیازمند توجه فوری، تصمیمگیریهای شجاعانه و تغییرات بنیادین در سیاستهای مدیریت منابع است. آینده ایران به توانایی امروز در مواجهه با این چالش گره خورده است
بر اساس دادهها و اطلاعات سازمان هواشناسی از ابتدای سال آبی جاری تا ۲۴ آذرماه ۱۴۰۴ بارشها در کشور ۵۲ درصد نسبت به دوره بلندمدت کاهش یافته است.
مطابق دادهها و آمار سازمان هواشناسی از ابتدای سال آبی جاری تا دو روز قبل یعنی ۲۴ آذرماه ۱۴۰۴ میزان بارشها در کشور نسبت به دوره بلندمدت ۵۲ درصد کاهش یافته است.
بیشترین کاهش برای استانهای تهران، سیستان و بلوچستان، یزد، قم و قزوین به ترتیب ۸۸.۷ درصد با ۸۶.۴ درصد، ۸۱.۵ درصد، ۸۰.۷ درصد و ۷۹.۲ درصد است.
در استان تهران طی بازه زمانی اشاره شده بارشها ۷.۷ میلیمتر بوده، درحالی که در دوره بلندمدت این میزان ۶۷.۹ میلیمتر بوده است.
در استانهای ساحلی دریای خزر رشد منفی بارشها همچنان ادامه دارد؛ در گیلان، مازندران و گلستان به ترتیب بارشها ۶۰.۵ درصد، ۵۵.۴ درصد و ۳۴.۷ درصد نسبت به دوره بلندمدت کاهش یافته است.
